Mikoryza – co to?
Mikoryza, czyli współdziałanie grzybów z roślinami, jest zjawiskiem, które towarzyszy roślinności ziemskiej od zarania dziejów. Liczne badania z dziedziny morfologii, fizjologii i biochemii dowodzą, że grzyby odegrały kluczową rolę w adaptacji roślin do życia na lądzie. W naturalnych warunkach, jak lasy czy łąki, mikoryza jest zjawiskiem powszechnym. W przypadku nasadzeń antropogenicznych, takich jak ogrody, parki czy plantacje, grzyby mikoryzowe są rzadkością, chyba że zostaną celowo wprowadzone, co jest konieczne dla prawidłowego rozwoju roślin. W ekosystemach naturalnych rośliny takie jak trawy, krzewy liściaste oraz zielne, korzystają z różnych form mikoryzy, w tym z endomikoryz, podczas gdy na drzewach dominują ektomikoryzy. Różnice te mają znaczenie, szczególnie dla miłośników zbierania grzybów, gdyż najczęściej są to właśnie grzyby ektomikoryzowe. Chociaż endomikoryzy nie produkują owocników, ich rola dla roślin zielnych – w tym warzyw, kwiatów, traw oraz krzewów ozdobnych i owocowych – jest znacząca. Te grzyby są stosunkowo wszechstronne, współżyjąc z wieloma gatunkami roślin, stąd istnieje jedna uniwersalna szczepionka. Zastosowanie tych grzybów w rolnictwie przyczynia się do zwiększenia ilości i poprawy jakości plonów. Współcześnie dla większości gatunków roślin można znaleźć odpowiedni gatunek grzyba, który efektywnie z nimi współżyje.
Grzyby mikoryzowe – jak działają?
Grzyby mikoryzowe utrzymują symbiotyczne relacje z roślinami, z którymi współistnieją, co prowadzi do wzajemnej wymiany składników odżywczych. Lokalizują się na korzeniach roślin, takich jak drzewa, skąd czerpią substancje powstałe w wyniku fotosyntezy, w tym glukozę niezbędną do ich procesu fermentacyjnego. Dzięki obecności strzępek grzybni, rośliny zyskują powiększoną powierzchnię chłonną, co zwiększa ich zdolność do pobierania wody i soli mineralnych, umożliwia efektywniejsze przyswajanie pierwiastków jak magnez, żelazo, czy cynk oraz sprzyja produkcji hormonów roślinnych, co przekłada się na lepszą kondycję i rozwój roślin.
3 rodzaje mikoryzy
W naturalnych ekosystemach, takich jak lasy, rośliny wykształciły zdolność do formowania symbiozy z grzybami mikoryzowymi, które istnieją tam od wielu lat. Wyróżniamy trzy główne rodzaje mikoryzy:
- Endomikoryza, znana także jako mikoryza arbuskularna, zachodzi, gdy strzępki grzybni wnikają przez ściany komórkowe korzeni i znajdują się w bezpośredniej bliskości błony komórkowej. To zjawisko dotyczy około 80% roślin i jest szczególnie korzystne dla roślin takich jak cis, tuja, jałowiec, pelargonia, róża oraz większość drzew owocowych. Jest również polecana do uprawy pomidorów, ogórków i papryki, co czyni ją idealnym wyborem dla ogrodników.
- Ektomikoryza charakteryzuje się tym, że grzyby obwolutują korzenie roślin. Korzysta z niej około 10% roślin, głównie drzewa liściaste i iglaste, takie jak buk, brzoza, kasztanowiec, wierzba, leszczyna, topola, dąb, grab, lipa, sosna, świerk czy modrzew.
- Ektendomikoryza, nazywana również mikoryzą erikoidalną, łączy cechy obu wcześniejszych typów. Jest to zjawisko stosunkowo rzadkie i występuje głównie u roślin wrzosowatych, borówki amerykańskiej, rododendronów i azalii.
Co daje mikoryza?
Stosowanie mikoryzy przynosi liczne korzyści dla roślin i grzybów mikoryzowych, takie jak lepszy dostęp do składników pokarmowych, co przekłada się na szybszy wzrost, większą siłę i lepsze zdrowie roślin. Dzięki obecności strzępek grzybni wokół korzeni, rośliny efektywniej wykorzystują wodę oraz składniki odżywcze z nawozów, co umożliwia rzadsze ich stosowanie i zwiększa odporność roślin na zmienne warunki środowiskowe, takie jak niewłaściwe pH gleby, susza czy zmiany temperatur. Eksperci podkreślają, że grzyby mikoryzowe są kluczowe w ochronie roślin przed chorobami, takimi jak fuzarioza i fytoftoroza, oraz wzmacniają ich odporność na inne schorzenia. Istnieją również dowody na to, że grzybnia mikoryzowa może wspomagać leczenie istniejących chorób roślin, co ogranicza potrzebę stosowania chemicznych środków ochrony. W kontekście rolnictwa ekologicznego, gdzie stawia się na maksymalizowanie naturalnych procesów i zasobów roślin, mikoryza jest niezbędna, czyniąc ją kluczowym elementem w praktyce agroekologicznej.
Mikoryza uniwersalna
Mikoryza uniwersalna odnosi się do typu symbiozy między grzybami a szerokim spektrum gatunków roślin, w której obie strony czerpią wzajemne korzyści. Ten rodzaj mikoryzy jest zdolny do adaptacji w różnorodnych środowiskach i typach gleb, co sprawia, że jest wyjątkowo wartościowa w rolnictwie i ogrodnictwie. Grzyby w takiej symbiozie pomagają roślinom lepiej przyswajać składniki odżywcze i wodę, zwiększając ich odporność na stresy środowiskowe i choroby. Mikoryza uniwersalna może być stosowana w uprawie wielu gatunków roślin, od warzyw po drzewa owocowe, co czyni ją niezwykle użytecznym narzędziem w zrównoważonym i ekologicznym rolnictwie.
Mikoryza – jak ją wywołać?
Szczepionka mikoryzowa to specjalnie przygotowany preparat zawierający grzybnie mikoryzowe, używany do inokulacji roślin w celu zainicjowania korzystnej symbiozy grzybów z korzeniami. Stosowanie takiej szczepionki ułatwia roślinom szybsze i skuteczniejsze przyswajanie składników odżywczych z gleby, zwiększa ich odporność na niekorzystne warunki środowiskowe oraz poprawia ogólną wydajność i zdrowie roślin. Szczepionka mikoryzowa jest szczególnie przydatna w rolnictwie ekologicznym, gdzie naturalne metody wspomagania wzrostu roślin są kluczowe, a także w uprawach, które wymagają optymalizacji absorpcji wody i składników odżywczych w trudnych warunkach glebowych.
